Enkola empya mu kulima mu maka

Enkola z’okulima mu maka zikyusekyuse nnyo mu myaka egiyise. Abantu batandise okukozesa enkola ez’omulembe eziyamba okukozesa obulungi ebifo ebitono ebiri mu maka. Ezimu ku nkola zino mulimu:

1. Okulima mu bibbo: Kino kiyamba okukozesa obulungi ebifo ebitono ebiri waggulu ku mayumba.

2. Okulima mu nsawo: Kino kirungi nnyo eri abantu abatalina ttaka linene.

3. Okukozesa amaanyi g’enjuba: Kino kiyamba okufuna amazzi n’okukuuma ebimera nga birina amaanyi.

Ebimera ebirungi okusimba mu maka g’Abaganda

Waliwo ebimera bingi eby’enjawulo ebisaanidde okusimbibwa mu maka g’Abaganda. Ebimu ku byo bye bino:

1. Doodo: Kino kyangu okusimba era kivaamu enva ezirimu ekirungi.

2. Nananaasi: Kirungi nnyo okusimba ku ttaka oba mu bibbo.

3. Kasooli: Kisobola okusimbibwa mu bifo ebitono era kivaamu emmere nnyingi.

4. Muwogo: Kino kisobola okukula obulungi mu ttaka eritali ddungi nnyo.

Emigaso gy’okulima mu maka

Okulima mu maka kirina emigaso mingi eri ab’omu maka n’eggwanga lyonna. Egimu ku migaso gino gye gino:

1. Okufuna emmere ey’amangu era ensaamusaamu.

2. Okukendeeza ku nsimbi ezigenda mu kugula emmere.

3. Okutumbula obulamu bw’abantu.

4. Okukuuma obutonde bw’ensi.

5. Okuyigiriza abaana obukugu mu by’okulima.

Obuzibu n’engeri y’okubumalawo

Newankubadde nga waliwo emigaso mingi, okulima mu maka kirina n’ebizibu byakyo. Ebimu ku byo bye bino:

1. Obutaba na bifo bimala: Kino kisobola okumalawo ng’okozesa enkola ez’omulembe ez’okulima mu bifo ebitono.

2. Obutaba na budde: Okukozesa enkola ez’omulembe kisobola okuyamba okukozesa obulungi obudde obutono obuli.

3. Obutamanya bimala ku by’okulima: Kino kisobola okumalawo ng’oyiga okuva ku balala era ng’okozesa enkola ez’omulembe.

Enkola ez’omulembe mu kulima mu maka

Enkola ez’omulembe ziyambye nnyo okutumbula okulima mu maka. Ezimu ku nkola zino ze zino:

1. Okukozesa ebyuma eby’omulembe: Bino biyamba okukuuma ebimera nga birina amazzi n’ekirungi ekimala.

2. Okukozesa enkola ez’okulima ezitakosa butonde: Kino kiyamba okukuuma obutonde bw’ensi.

3. Okukozesa enkola ez’okulima ezitali za bulijjo: Kino kiyamba okukozesa obulungi ebifo ebitono ebiri mu maka.

Engeri y’okutandika okulima mu maka

Okutandika okulima mu maka si kizibu nnyo. Wano waliwo ebimu bye wansobola okukola:

1. Tandika n’ebimera ebitono era ebyangu okukuza.

2. Kozesa enkola ez’okulima ezisaanira ebifo by’olina.

3. Yiga okuva ku balala era soma ebikwata ku by’okulima.

4. Kozesa enkola ez’omulembe eziyamba okukozesa obulungi ebifo by’olina.

Okulima mu maka n’enkulaakulana y’eggwanga

Okulima mu maka kiyambye nnyo okutumbula enkulaakulana y’eggwanga. Kino kiyambye:

1. Okukendeeza ku nsimbi ezigenda mu kugula emmere okuva ebweru w’eggwanga.

2. Okutumbula obulamu bw’abantu.

3. Okutumbula ebyenfuna by’abantu.

4. Okukuuma obutonde bw’ensi.

Okulima mu maka n’obulamu obulungi

Okulima mu maka kiyambye nnyo okutumbula obulamu bw’abantu. Kino kiyambye:

1. Okufuna emmere ensaamusaamu era etalimu bisolo.

2. Okukendeeza ku kwenyiiza olw’okugula emmere.

3. Okutumbula obulamu bw’abantu ng’okozesa ebimera eby’enjawulo.

Ebinaatera okubaawo mu by’okulima mu maka

Okulima mu maka kufuuse ekintu eky’omugaso nnyo era kirabika nga kijja kweyongera okukula. Ebinaatera okubaawo mulimu:

1. Okweyongera kw’enkola ez’omulembe ez’okulima mu maka.

2. Okweyongera kw’abantu abakozesa enkola eno.

3. Okweyongera kw’okukozesa ebyuma eby’omulembe mu kulima mu maka.

Okuwumbako

Okulima mu maka kye kimu ku bintu ebisinga okuba eby’omugaso mu Buganda. Kireeta engeri empya ey’okutumbula obulamu n’ebyenfuna by’abantu. Newankubadde nga waliwo ebizibu, enkola ez’omulembe ziyambye nnyo okubimalawo. Ng’abantu batandika okwagala enkola eno, kino kijja kweyongera okutumbula eby’obulamu n’ebyenfuna mu Buganda.