Enkyukakyuka mu Mateeka g’Abaana ezaakamala

Mu mwaka gwa 2016, Uganda yatandika okulongoosa Etteeka ly’Abaana. Enkyukakyuka zino zaakakasibwa mu 2020, nga zireeta enjawulo nnyingi mu ngeri abaana gye bakuumibwa mu mateeka. Etteeka lya 2020 erya Children (Amendment) Act lyongera okukaza obukuumi bw’abaana mu bitundu ng’okukozesa abaana emirimu, okufumbirwa kw’abaana abato, n’okutulugunyizibwa kw’abaana. Enkyukakyuka zino zikkiriziganya n’endagaano z’ensi yonna ezikwata ku ddembe ly’abaana.

Ensonga Enkulu mu Nkyukakyuka Empya

Etteeka erippya lireeta ensonga nnyingi ezikulu. Lirongosa enkola y’okwana abaana, nga likakasa nti abaana bafuna obuyambi obwetaagisa. Ligaziya amakulu g’okutulugunyizibwa kw’abaana, nga likiikirira ebika by’okutulugunyizibwa ebyali tebituukiriziddwa mu mateeka agasooka. Etteeka lino era likakasa obukuumi bw’abaana mu mpeereza ez’enjawulo, omuli eby’obulamu n’ebyenjigiriza. Eky’okulabirako, lirambika obuvunaanyizibwa bw’abazadde n’abakulembeze b’eby’enjigiriza mu kukuuma abaana ku ssomero.

Okukola kw’Amateeka Amapya

Okuteeka mu nkola amateeka amapya kuleeta okwetaaga okutendeka ababaka b’amateeka n’abakulembeze b’ebitundu. Gavumenti etandise okutegeka ennambika y’okukozesa amateeka gano, ng’etegeka ensoma ez’enjawulo eri abapoliisi, abasomesa, n’abalamuzi. Okukola kw’amateeka gano kwetaaga n’okukyusa enkola mu bitongole ebiwereza abaana, ng’amalwaliro n’amasomero, okukakasa nti bituukiriza ebisaanyizo ebipya.

Ebizibu n’Emikisa mu Mateeka Amapya

Newankubadde amateeka amapya galeeta essuubi, waliwo ebizibu ebiyinza okuzuuka mu kukola kwago. Eky’okulabirako, okugonjoola ensonga z’okufumbirwa kw’abaana abato kiyinza okuba ekizibu mu bitundu ebimu olw’obuwangwa n’enzikiriza. Naye era, amateeka gano gawa omukisa okutumbula obulamu bw’abaana mu Uganda. Gakubiriza okukola kw’ebitongole ebyenjawulo okukuuma abaana, era gayinza okuleeta enkyukakyuka ennene mu ndowooza y’abantu ku ddembe ly’abaana.

Okulaba mu Maaso

Nga bwe tulinze okulaba ebiva mu nkyukakyuka zino, kiba kya mugaso okwekenneenya enkola yazo mu biseera eby’omu maaso. Okukola kw’amateeka gano kwetaagisa okutunuulira ennyo n’okwekenneenya okulaba oba gatuukiriza ebigendererwa byago. Okukubiriza abantu okwetaba mu kukola kw’amateeka gano kijja kuba kya mugaso nnyo mu kulaba nti gatuukiriza ebyetaago by’abaana ba Uganda. Mu biseera eby’omu maaso, kiyinza okwetaagisa okulongoosa amateeka gano okusinziira ku byava mu kukola kwago n’enkyukakyuka mu mbeera z’abaana mu Uganda.