Strategieën om botdichtheid te behouden na de menopauze

Na de overgang verandert het hormoonprofiel aanzienlijk, wat vaak leidt tot versnelde botafbraak en een afname van de botdichtheid. Vrouwen ervaren het grootste botverlies in de eerste jaren na de menopauze, maar met gerichte maatregelen zijn het risico op fracturen en functionele achteruitgang te beperken. Dit artikel biedt praktische, evidence-georiënteerde richtlijnen die geen vervanging zijn voor persoonlijk medisch advies.

Dit artikel is uitsluitend bedoeld voor informatieve doeleinden en mag niet worden beschouwd als medisch advies. Raadpleeg een gekwalificeerde zorgverlener voor persoonlijk advies en behandeling.

Hoe beïnvloedt de menopauze de botdichtheid?

De menopauze veroorzaakt een daling van oestrogenen, hormonen die normaal gesproken botafbraak remmen en botopbouw ondersteunen. Zonder die bescherming neemt de botafbraak toe en vermindert de botopbouw, wat de botdichtheid verlaagt. Dit proces kan leiden tot osteoporose en een hoger risico op fracturen, vooral in wervels, pols en heup. Vroege herkenning van risicofactoren — zoals laag lichaamsgewicht, familiegeschiedenis, langdurig glucocorticoïdegebruik of veelvuldige valincidenten — is essentieel om tijdig in te grijpen.

Welke rol spelen calcium en vitamine D?

Calcium is een belangrijke bouwsteen van botweefsel en vitamine D vergemakkelijkt de opname van calcium uit de darm. Een gezonde gezondheidstoestand van het skelet vereist voldoende inname van beide. Nederlandse voedingsadviezen variëren, maar voedingstekorten komen regelmatig voor bij ouderen of mensen met weinig zonblootstelling. Supplementen kunnen nodig zijn bij tekort of bij verhoogd risico, maar dosis en noodzaak dienen met een arts te worden besproken, omdat te veel calcium of vitamine D nadelige effecten kan hebben.

Hoe helpt krachttraining en mobiliteit?

Mechanische belasting door krachttraining stimuleert botvorming en verbetert spierkracht, wat op zijn beurt de balans en het vermogen om vallen te voorkomen verbetert. Gewichtdragende activiteiten en gerichte oefeningen met weerstand, uitgevoerd twee tot drie keer per week, ondersteunen zowel botdichtheid als functionele kracht. Mobiliteitsoefeningen en balansoefeningen verminderen het valrisico en helpen bij het behouden van zelfstandigheid. Oefeningen moeten aangepast zijn aan individuele mogelijkheden en, indien nodig, onder begeleiding van een fysiotherapeut of bewegingsdeskundige worden opgebouwd.

Welke voedings- en leefstijlafactoren zijn belangrijk?

Naast calcium en vitamine D zijn eiwitten, magnesium, vitamine K en een algehele energie-inname van belang voor botopbouw en herstel. Eetpatronen met voldoende groenten, zuivel of plantaardige calciumbronnen en voldoende eiwit ondersteunen het botweefsel. Vermijd overmatig alcoholgebruik en roken; beide versnellen botverlies. Behoud van een gezond lichaamsgewicht is belangrijk: zowel ondergewicht als snel gewichtsverlies zijn gekoppeld aan lagere botdichtheid. Een diëtist kan helpen een voedingsplan op maat te maken dat aansluit bij bewegingsdoelen.

Wanneer zijn hormonale of medicinale behandelingen aan de orde?

Bij bewezen lage botdichtheid of eerdere osteoporotische fracturen kan medische behandeling overwogen worden. Opties variëren van hormonale substitutie tot niet-hormonale osteoporosemedicatie; elk heeft specifieke voor- en nadelen, afhankelijk van leeftijd, comorbiditeiten en persoonlijk fractuurrisico. Hormoontherapie kan botverlies remmen, maar brengt ook andere gezondheidsrisico’s met zich mee die zorgvuldig moeten worden afgewogen. Beslissingen over medicatie horen thuis in samenspraak met een specialist en op basis van diagnostische gegevens en individuele voorkeuren.

DXA-scan, revalidatie en preventie van fracturen

Een DXA-scan is de standaardmethode om botdichtheid objectief te meten en helpt bij risicostratificatie. Regelmatige controle en klinische beoordeling ondersteunen behandelkeuzes en het monitoren van effectiviteit. Revalidatie na een fractuur richt zich op pijnbeheersing, herstel van mobiliteit en opbouw van spierkracht om herhaling te voorkomen. Valpreventie in huis en bij dagelijkse activiteiten hoort ook bij een integraal plan: verbeterde verlichting, antislipmaatregelen en hulpmiddelen kunnen bijdragen aan veiligheid. Samenwerking tussen huisarts, specialist, fysiotherapeut en diëtist geeft de beste kans op behoud van zelfstandigheid en vermindering van fractuurrisico.

Conclusie Het behoud van botdichtheid na de menopauze vraagt om een integrale aanpak: aandacht voor voeding en tekorten zoals calcium en vitamine D, regelmatige krachttraining en mobiliteitsoefeningen, leefstijlaanpassingen en medische follow-up met DXA-scan waar nodig. Revalidatie en valpreventie zijn essentieel als er al sprake is van een fractuur. Individuele begeleiding en medische beoordeling zijn cruciaal om maatregelen af te stemmen op persoonlijke gezondheidssituatie en risico’s.