Embeera y’obulambuzi wamu n’amateeka g’obufuzi mu sinema ya Luganda

Sinema mu Uganda eri mu ngeri enzibu era n’enkulaakulana. Mu myaka nga emyaka ebiri okuva mu biseera eby’omumaaso, okutegeera eby’obufuzi mu sinema yahambibwa mu bitongole eby’enjawulo okuva ku bbaasa y’amakubo g’omuzannyo okutuuka ku bibira eby’emikutu gya festival ng’Amakula International Film Festival ne Bayimba Cultural Festival, ebyasanyusa abakozi ab’amazzi n’abakwekweto. Ebyafaayo by’okusoma eby’omuggulu byalina okufulumya abakozi abato abakwata mu Luganda, naye ebitongole eby’ekikugu era eby’obutale bwebusobola okutuuka ku film bizuulaamu okumala obudde lwatuukiriza. Mu ngeri eyo, abanoonya amawulire gaffe nga basobodde okulaba amawulimu gaabwe mu bikubo eby’obuzibu nga tebalina kuzunguula ku mawanga agalina cinema ennyingi. Kino kyakuŋŋaanya omukisa ogw’okuteekawo ebintu eby’omulembe ogw’omuntu ey’omu kibuga.

Enkola y’obuwanguzi: lwaki WhatsApp ne mobile-first distribution?

Amawulire ga mobile ne smartphone byategekebwa mu nsi ya Afrika, era Uganda tekisigalawo. Abantu bangi basobola okuwanika videwo mu ngeri ey’obutuufu nga basindika ku WhatsApp kubanga kiri mu ngeri enyangu okulaba ku kibalo ky’amawulire, tewali kuyiwaamu kw’emigaso egy’enjawulo gyonna. WhatsApp era yeyoleka kubanga ebifaananyi biva mu kkubo ly’obulamu bw’ensonga, ebyobulambuzi bitambuza mu group, broadcast lists n’ebitundu eby’obusanyizo. Kino kiteeka mu mawanga g’abantu abamu okuwonya mu ngeri y’okuwandiika ebyo by’oyagala okulaba nga tefuna bingi by’okulongesa ku platform ezikulu. Obuwanguzi buno bulina obuwereza mu kukozesa embeera y’omukutu mu Luganda, era kutandise okubaako obusanyizo obulala obwebikka obulungi mu kifo ky’e kino kyokka.

Amagezi g’amagezi n’emikisa gy’okusindikawo mu Luganda

Abavubuka abakozesa amawulire ago basitula ebimu ku bintu eby’enjawulo: bannyonnyola ebikadde by’amaanyi, bayamba mu kutegeeza emirimu gyaabwe, era basobola okwogera ebikwata ku bizinensi n’ebisanyizo ebyali mu mukutu gw’obusanyizo. Amafilimu ga WhatsApp galina ebika ebimu: amavidiyo agalina eddembe ly’okunoonya obulamu obw’eggwanga, engeri y’okumuwandiisa emigabo n’emirimu gy’okuwandiisa, era n’amaserikale amalala ag’emikolo egikola ku mazzi g’omuzadde. Abakola bagenda mu butandisi bw’okukozesa obusanyizo obutali bungi: ama kamera g’obutono, ama mike ga buwangwa, n’obukodyo bw’okusindika obutali buvunaanyizibwa. Kino kyongeza obuvumu mu luganda olw’okuwanguza ekika ky’obuwangwa era kyongera okulaga engeri gw’eby’obulamu eby’omutindo okusinga okuteeka obusolo mu ttumbi ly’amadisiki g’obulamu.

Okusoma kw’abalaba n’essanyu: omugaso gwe kino guleeta mu kibiina

Amafilimu ga WhatsApp gatta obukugu ku ngeri ey’okulabirako eri abalaba. Ebyo byandibwako mu Luganda byogera ku ngeri ey’obuwangwa, ku mawulire ag’ebyafaayo n’ebitabo ebyasooka, era bisobola okukola ensonga eziri mu mutima g’omuntu ng’ekifaananyi ky’omu kifo ky’omubyeyi, obulamu bw’ekika, oba emikisa gy’ebyobusuubuzi. Abalaba bayambibwa kukola omuwendo gwa feedback mu kifo ky’okubala oba okuwa obukadde, okusindika emilimu ku bbaasa z’eby’omukutu n’okutendereza mu mirimu gya community. Kino kisobola okuwa abaweereza abato omukisa ogw’okukulaakulanya era gyeyambisa okusindika endagaano ez’obuwanguzi eziva mu mikutu gya social media.

Enkola y’emiganyulo, okwetegereza obukozi n’ebizibu ebyetaagisa

N’ensonga ez’enjawulo ezisaanye okukolebwa ku ngeri y’okutuusa ku musolo: omuwendo gw’emiganyulo guli wansi kubanga abalala tebamanyi bulungi ku ngeri y’okukungana emisolo. Obusuubuzi bw’ebifo by’okusindika yali irimu entandikwa z’okwewala okusala ku bigambo eby’obujjuvu n’okulwana ku by’ennono eby’obuyinza bw’obuweereza ku kifo. Olw’okuba enteekateeka ez’enjawulo tezirimu ddala, abantu batya okufuna embeera ey’obuwumbi bw’okusindika omuyenge ggwe, era kino kyetegyeka nga kireeta obusobyo mu kukola ebyo eby’enjawulo. Wano waliwo empisa ezisukka: enkola y’obuwanguzi ey’okusindika mu group, okwewagira enkola y’okukozesa mobile money okutunda amavidiyo, n’okunoonya okubunyisa abantu ku platform ezitwaliddwa mu Uganda n’emyuka.

Abakola, amagezi ga festival n’eby’okulabirako eby’omulembe

Amakula ne Bayimba by’akyusiddwa mu ngeri y’okuwanguza sinema mu Kampala n’eby’obugagga. Festival zino ziyamba okuwa abakola amawulire obukodyo n’obuwannye, era era zibalawo n’okutuusa eby’obulamu eky’okulabirako mu bakyala n’abavubuka abalala. Kino kitwala obulungi mu kuteekawo ebikulaakulana eby’emigaso ne pulani z’okufuna ababaka. Ebifo eby’enjawulo eby’ekibuga n’ebitundu by’eggwanga byatandika okufuna amagezi agawamu okuziyiza abantu abakola okwetegereza okw’okusaba ssente, n’okukola obukodyo obujja mu nsi yonna. Obukulembeze mu by’amasannyalaze, abakozi b’emikisa, n’ebitundu eby’obugagga bitera okubutereevu mu kukozesa amafilimu agalina eddembe ku Luganda.

Okulindirirwa okw’omu maaso: okulaba engeri y’okukulaakulana n’amakubo

Mu maaso g’omukka, amafilimu ga WhatsApp gafulumya obukodyo obw’omulembe. Abakola bwebasobola okukola ebisanyizo eby’enjawulo okuva mu mikolo gya Luganda, okubazimba mu biseera eby’omuyizi, n’okukola eby’omukisa ebisanyizo. Enkola y’okuteeka ekitundu ku mirimu egitandika okukulaakulana gyawandiikibwa, n’okukozesa ebitundu eby’obulamu eby’obwannakyewa mu kwekuuma amagezi g’ekika. Okuteeka endagaano ez’okusaba ssente mu mikutu gya mobile money, okuwaaba ebiragiro eby’okulanga, n’okulongoosa obuwanguzi obwo busobola okuyamba okukola obukulembeze obw’amangu mu sinema ya Luganda.

Okuvunuulira: obuzibu, emikisa n’ekisanyizo ky’okukola

Amafilimu ga WhatsApp mu Luganda gajjibwa obuzibu obwenjawulo: okuteeka ssente, okusoba kw’emmere z’amawulire, n’okukuza obutereevu mu ngeri y’okukola ebikulaakulana. Naye waliwo emikisa ey’amaanyi: okusobola okutumbula eby’obuwangwa, okufuna abazito ab’abanja, n’okuyamba abakola abato okuzuula ebifo eby’omulembe. Abazibe bafuna ebifo eby’obulamu mu mirimu gy’obufuzi n’okuyamba mu kutumbula obusanyizo bw’obutonde bwa Luganda mu nsi yonna. Omugabo alina okayita obulungi buno mu nkola y’obukulembeze, okusalawo ku bifo ebikyamu n’okuteekawo engeri ezisobola okuyamba abatandika.

Omutale gw’ensi: ensonyi n’obusanyizo mu ngeri ey’omulembe

Amafilimu ga WhatsApp mu Luganda tegakolebwa mu kifo ky’okukka, naye keewaza nnyo mu ngeri ey’obulamu bwaffe. Buli muntu ayinza okukolera mu ngeri ez’enjawulo okutuusa ku bantu abasinga, era kino kisobola okuyamba mu kukulaakulanya obwanda mu Luganda. Okwekulakulanya kwa tekinologia, okuteekwa kwerinda kwa festival n’okuwandiika amateeka g’okutendereza eby’obusanyizo, byonna bisaba okutereeza n’okukola omukutu ogumu oguzza amawulire mu ngeri ey’obutonde. Obuvumu bwa sinema mu Luganda buva mu bantu n’omukago gwabwe; amafilimu ga WhatsApp galimu okumyeziisa eby’omu maaso nga gajja okubeera ekirabo ekirungi mu nsi y’okusaba ebikozesebwa eby’obulamu.

Ekisoodde kino kyategeezebwa nga kyokka tekikolebwa mu kujja ku mazzi g’obuwanguzi mu nsi yonna, naye kyemanyi nti ekiwandiiko kino kizimbibwa ku musango gw’okwekulakulanya obulamu bw’obuwangwa mu Luganda. Abakola, abalaba, abalongooswa n’abatendesa festival balina okukyusaamu engeri gyebakolera, nga balaba engeri z’okuyamba mu kulimbisa amagezi gano, okuteeka mu nkola ebifo by’obuwanguzi, n’okutumbula eby’obuwangwa bino mu nsi ey’okuzaalibwa. Mu biseera eby’obulungi, amafilimu ga WhatsApp gajja okumala ebbanga n’eggwanga mu kuteeka obulamu obutangamu ku Luganda n’obulamu bw’abantu abalala.