Amangu ago ku sitatiimu: ebiseera eby’omumaaso wakati w’okukozesa ekitundu

Ekirala ekyatandika okutegeka kiosk za kompyuta mu bitundu kyabadde ekizimbe kya internet cafe mu myaka gy’1990 n’ebyuma ebiyitibwa public access terminals. Mu bifo eby’enjawulo, okutambuza palamenti y’obuwangwa n’ogw’okutunda byayamba abantu okunonyereza ku tekinologiya n’okufuna eby’okwerinda. Mu myaka gy’omwaka oguwedde, ebintu byategekerwako okunnyonnyola: ATMs ne POS terminals ziba zifaanana mu kibuga nga zivaamu ebyuma eby’okuddamu okukozebwa. Okuzzaamu ebyuma bino mu ngeri y’okukozesa ekizikiza ky’amaanyi (off-grid) kyakasiddwa okunjuula kubanga ku nnaku y’abaddewo okunyikiza obutale obugula ebintu.

Engeri z’ebyuma n’obukodyo obukozi

Kiosk za solar zisobola okukung’aanya enkola ez’enjawulo nga: palenti za solar, beteri (lead-acid oba lithium-ion), invertors y’omulinya, ne small compute unit ey’amaanyi amakulu. Mu ngeri endala, ebyuma ebyavuddeko ATMs bisobola okukozesebwa okwongera ennyikiza ya chassis, card reader enekala, n’ebizikiza eby’omukono mu kukola enkola. Ebikozesebwa eby’obugazi nga Raspberry Pi oba low-power PCs bisobola okukuuma enkola ezisanyizo, naye mu ngeri eno tulina okukirizibwa nebitongole eby’obulamu kubanga obwa tekinologiya bwagala okweyambisa ebikozesebwa eby’obutonde. Okukola ku busanyizo bw’amaanyi, omitendera ogw’okuterekera oluyimba lw’amaanyi mu mawanga g’okukola tutema okuyamba okuyingira mu nsalo ey’obutali bw’enda.

Ebintu eby’omulembe n’okuwanguza okw’ebintu mu nsi eno

Ekitundu kino kyetegedde kiva ku kuweereza enkola z’okufuuka za access points eziri mu bitundu by’obukiikaddyo. Mu bifo ebimu mu Afrika y’ekyamu, ebirowoozo eby’obuwangwa byamaze okuyingiza ekikadde ky’Obutonde n’okukulaakulanya ebiwandiiko by’ebyalo, era bino byagenda ku nsalo y’okukunga abantu abatuukirivu n’okubabulira mu bintu eby’obulamu. Ebikolwa eby’omukago eby’obuntu n’ebikola eby’obuwangwa by’amawulire byandibadde byeyongera, okusinga okutambula ku mbuga z’eby’obulongo. Ebifo eby’obulamu, emirimu gya tekinikali gye gwawandiika amangu ago nga gwenkanya ebikakasa okwongera emmere y’eby’obulimi, okufulumya amagezi agaliko omugaati n’okulya okw’obulamu.

Ebikozesebwa, amaanyi n’omuwendo gwa ssente

Okuzimba kiosk ya solar ey’omugaso kugenda kusaba ssente eziri mu ngeri egifaanana n’obugagga bw’ekitundu. Okusitula ebyuma eby’enkiza, ebyokulabirako by’engeri ezisinga okubaako: palenti za solar ziva mu mizinga egy’omukulu gya watt 100-400 ezikozesebwa mu kitundu eky’amaanyi. Beteri z’omutuufu ziri mu muwendo ogw’amagezi, era system yonna osobola okuwandiika okusoba ku $500 – $3,500 okuva ku bitundu eby’amaanyi, ekikadde ky’ebikozesebwa eby’avuddeko nga ATMs ne POS bisobola okuzimbibwa ku muwendo ogumu oguggya oba ogugabanyiziddwa. Enkola y’okutunda emitwalo gyo egendereddeko era kiraga nti okusasula ku ssente ezisussewo kitalina kukyusa buli kyokka; okuva ku kifo kya economic model, ekiro bino byetaaga obukodyo obuwoomyo n’obutwa obw’obulungi okuzuula obutonotono.

Enkola y’eby’obutonde n’obutali lugendo: ekyo ekiyamba mu kwekulakulanya

Ekyokulabirako ekikulu kiri mu kunoonya amagezi agakwata ku kusasula obutale, obutonde bw’ebyuma n’okuteeka amateeka ag’omulembe agalabikira ebitundu. Okukozesebwa kw’ebintu ebyavuddemu (refurbished) kulaga obusobozi okwongera okutunula e-waste, naye kikwata ku by’okulambikiddwa: obutuuze bwekiri bulungi okwekenneenya ku state ya firmware, obulamu bwa beteri n’emikutu g’ebyuma. Mu ngeri y’obumalirivu, ebitongole ebikwata ku tekinologiya era byongera okutumbula ebifo by’okuyamba mu kubalirawo amasanyizo ku batendeka b’obusuubuzi. Ebintu ebyo byandibadde byenkanya okusinziira ku nsonda z’omulembe ogwegatta, nga bannanyini by’obulamu balina okufuna amagezi agayamba.

Ebizibu, amaanyi g’okuddamu n’endowooza y’obulamu

Kiosk za solar ziwangula mu ngeri ennungi, naye zisinga okukwata ebizibu. Ebirala eby’obugumu birimu okuziyiza enkola y’obutonde mu bifo eby’obutangaala, obutono bwa connectivity mu mbuga ezitali mu mawanga, n’obulamu bw’ekikopo ekirimu beteri. Obukulembeze bw’amateeka bwebuulira nga abantu bayinza okufuna obuwumbi bw’ebizibu ku nsonga z’okusuula data n’okulwanyisa okw’amasanyizo. Okuvudde mu bintu bino, eby’obutonde n’ebisanyizo eby’omunda byetaaga okwongera okuwandiika, okukola emiddugavu g’ebyokwerinda, n’okuweesa amaanyi mu bitundu eby’ekikadde.

Eby’okusobola okulabikako mu nnaku ezija

Eky’okutuuka mu maaso kye kyokka si kugenda kuwuka; bannannyini bya tekinologiya, obwannakama n’ebitongole byonna byetaaga okutumbula model ezisobola okukola obutafaanana. Okugeza, amayumba agali mu bitundu gye gasobola okuwandiika kiosk zino mu ngeri ey’okutumbula business model ezikola ku mobile payments, e-government services, n’okuweereza amasomo ku bunnanyini. Okuddamu okw’ebikozesebwa eby’obusanyizo n’okukola mu ngeri ey’obulamu byetaaga obukodyo bw’amagezi n’okwekebejja ku nsonga z’obutonde.

Mu nkomerero, kiosk za solar mu bitundu ziyiza ekirabo ekikulu: ziyinza okutumbula enkolagana, okuyingiza abantu mu bukugu bw’eby’obulamu, n’okukendeeza ku by’obugagga. Okugeza okw’okozesa ebyuma ebyavuddeko nga ATMs ne POS mu ngeri ez’obutonde kyetegedde okuba ekifaananyi eky’obunafu mu kwekulakulanya tekinologiya mu bitundu eby’obukiikaddyo. Bw’oba oyagala okutumbula ekibanja mu kitundu kyo, kino kifaanana n’ekyo kiraga obukakafu obw’okukulaakulana; kyetaaga okwetegereza mu ngeri ey’obuwangwa, amaanyi n’eggwanga ly’ensimbi.